Het overkomt veel enthousiaste postzegelverzamelaars. Je kijkt verder dan het plaatje en je vraagt je af: waarvoor is deze frankeerwaarde eigenlijk uitgegeven? Je ziet een gestempelde postzegel en wil de puzzel oplossen: hoe ziet het volledige poststempel er eigenlijk uit? Zodra deze vragen spelen, loop je het aangename risico in de ban te geraken van postgeschiedenis. Natuurlijk, voor het antwoord kan de nieuwsgierige verzamelaar zich verdiepen in de beschikbare literatuur. Deze geeft antwoord op de vraag waarom Nederland een postzegel van 62 cent heeft uitgegeven. En dat de 4 letters OENA op de Indische postzegel behoren bij een langstempel TAROENA. Maar een verzamelaar wil niet alleen blijven neuzen in boeken, maar verzamelen. En dan gebeurt het: je wil de postzegel in functie zien, je wil een complete afstempeling zien. Er rest niets anders dan een hele prettige uitbreiding van je hobby: poststukken verzamelen. Zodra een verzamelaar zich gaat toeleggen op het bijeenbrengen van een collectie poststukken, ontvouwt zich een hele nieuwe wereld met een enorm spectrum aan nieuwe, verrassende verzamelmogelijkheden.

Nadelen? Poststukken nemen te veel ruimte in. Dat kan, maar in de beperking herkent men de meester. Bovendien blijft de omvang binnen de perken als je van meet af aan geen concessies doet aan kwaliteit (besef daarbij wel dat oude brieven van voor 1900 veelal niet onberispelijk kúnnen zijn).

Te duur. Wat is duur en waarmee wordt de prijs dan vergeleken? Wilt u de Nederlandse Klassieken (emissies 1852, 1864 en 1867) op poststuk gaan verzamelen, dan moet u meer investeren dan als u zich wilt toeleggen op de prachtige Bontkraagserie “op stuk” of bij de opbouw van een verzameling typen raderstempels. Uiteraard moet u rekening houden met uw financiële mogelijkheden, maar het is een misverstand dat het verzamelen van brieven duur is (duurder dan wat?). En het kan spannend zijn, waarbij echte verzamelwoede vereist is (hier positief bedoeld als prettige filatelisteneigenschappen zoals speurzin en volharding). Het bekende prijsmechanisme laat zien of een bepaald verzamelgebied tot de mogelijkheden behoort. Immers, als het aanbod groot is, maar de vraag klein, dan is de prijs laag dus is het verzamelgebied zeer betaalbaar. Denkt u maar aan een verzameling Koningin Juliana En Profil. Een dergelijke verzameling aanleggen hoeft niet minder voldoening te geven. Maar ook: als zowel de vraag als het aanbod klein is, blijft de prijs relatief laag, ook al is dus aan het materiaal moeilijk te komen.Denkt u maar aan het verzamelen van stempels van Curaçao op poststuk. Of nóg lastiger: portzegels van Curaçao en Suriname op poststuk.

Voordelen? Te veel om op te noemen. Feitelijk komt het neer op een verbreding of verdieping van het verzamelen. Het woord postgeschiedenis geeft al weer dat het gaat om geschiedenis, de postale geschiedenis die zich in een bepaald tijdvak of onder bepaalde omstandigheden afspeelt. Het is een weerklank van een bepaalde tijdsgeest. Poststukken zijn geschiedkundige documenten uit een verleden. Uw veilingmeester bezit een brief uit 1856 van Nederlands-Indië met een afstempeling Ceram. Die plaats heet nu Serang en ligt in West-Java. Het was destijds de hoofdplaats van de residentie Bantam. Daar zetelde resident Slijmering, die zich geen raad wist met de knevelarijen die assistent-resident Max Havelaar in Lebak aantrof en rapporteerde. De filatelistische waarde van de brief is gering (25 euro), maar de historische des te meer, althans, voor uw veilingmeester die Multatuli’s magnum opus Nederlands grootste literaire voortbrengsel vindt.

Kavel 3260
Een echt zeldzame bestemming: Bab-El-Qued in Algerije, 1892.

Er zijn verschillende manieren om tegen het verzamelen van poststukken aan te kijken. Onderstaande bescheiden opsomming laat enkele mogelijkheden zien (gemakshalve praten we alleen over Nederland en Overzeese Rijksdelen).

Uitgaande van het verzamelen van postzegels op poststuk

• enkelfrankeringen
• dubbelfrankeringen, combinatiefrankeringen
• postzegels van een bepaalde frankeerwaarde (bv. Alleen zegels van 10 cent)
• verzamelen met het oog op (de ontwikkeling van) posttarieven
• firmaperforaties
• met port belaste poststukken
• vroegst en laatst bekende gebruiksdata van de zegel
• poststukken met dienstzegels, luchtpost, interneringszegels, roltandingen, etc.
• bepaalde emissies zoals Bontkraag, Veth, Lebeau, Jubileum 1923 alleen van Nederland
• bepaalde emissies die in Nederland en de Overzeese Rijksdelen zijn gebruikt, zoals Van Krimpen
• bepaalde diensten (aantekenen, expresse, waardebrieven)
• verzamelen van uitsluitend rode postzegels, of blauwe, etc.
• verzamelen van zegels met velrandbijzonderheden
• combinaties uit automaatboekjes
• kinderzegels, zomerzegels of andere thema’s
• zegels met bepaalde thema’s of motieven, zoals Tweede Wereldoorlog of beroemde personen
• gefrankeerd met zegels van verschillende landen (bv. In geval van doorzending of beporting)

Uitgaande van het verzamelen van poststempels op poststuk

• typen poststempels
• vroegst en laatst bekende data van bepaalde typen poststempels
• administratieve stempels (en het hoe, wanneer en waarom daarvan)
• foutieve (zegel)afstempelingen
• buitenlandse stempels
• combinatie van stempels (zoals puntstempels met een apart dagtekeningstempel)
• onderzoek naar bepaalde stempels (zoals welke afmetingen franco-in-kastje zijn door welke kantoren gebruikt?)
• diverse kleuren van de gebruikte stempelinkt en de daarbij behorende data
• belangstelling voor de geografie (waar ligt Waterlandkerkje? Kofiedjompo?)
• postmechanisatie
• waarom en wanneer buitenlandse stempels in Nederland zijn gebruikt (Ruremonde, Fauquemont)

Uitgaande van het verzamelen van wat het poststuk ons laat zien

• mooi bedrukte firmabrieven
• briefportaanduidingen (voornamelijk uit de tijd voor de postzegels)
• bestemmingen (tussen Nederland en de Overzeese Rijksdelen, tussen Nederland en allerlei andere landen, gebieden, plaatsen)
• handschriften
• geadresseerden (beroemde personen, edellieden, vorstenhuis, naamgenoten, etc.)
• afzenders
• in nederigheid gevouwen brieven
• gevolgde verzendroutes
• streekverzameling, woonplaats vriendin, geboorteplaats
• zogenaamde zwerfbrieven (op zoek naar een geadresseerde)
• verkeerd verzonden brieven (zoals de brief uit 1919 van Rotterdam naar Turkye, via Constantinopel terug naar Nederland en uiteindelijk over Ijzendijke naar Turkye in Zeeuws-Vlaanderen)
• onbestelbare brieven
• rouwbrieven
• ramppoststukken
• luchtpost, scheepspost, treinpost, oorlogspost, etc.

Uitgaande van het verzamelen van het soort poststuk

• gewone correspondentie
• drukwerken, monsters, nieuwsbladen, adreskaarten, identiteitskaarten, busrechtkaarten, etc.
• postwaardestukken
• postale formulieren
• brieven buiten de post om vervoerd, gesmokkelde post, expeditiediensten,forwarding agents

Deze onvolledige opsomming geeft u een idee wat de mogelijkheden van het verzamelen van “postgeschiedenis” zijn. Deze zijn dus legio. Het is zelfs bij benadering onmogelijk om een (deel)verzameling compleet te krijgen. Het speuren op veilingen, beurzen, internet,verzamelaarsverenigingen, bij poststukkenhandelaren, etc. zal een fascinerende bezigheid blijken. Naast het verzamelen van poststukken zelf biedt onze hobby ook dat andere grote voordeel: het levert sociale contacten op die niet zelden leiden tot goede vriendschappen.

Overigens geldt ook hier weer: als u besluit poststukken te gaan verzamelen, schaft u zich dan ook direct vakliteratuur aan. Het geeft u veel meer kennis en dus voldoening. U weet wat u verzamelt.

Medeverzamelaars? Velen treffen elkaar bij de Nederlandse Vereniging van Poststukken- en Poststempelverzamelaars.

Van Dieten Postzegelveilingen wenst u vele mooie poststukken toe en helpt u graag bij de opbouw van uw collectie.